توسعه شخصی چیست؟
آنچه در این مقاله به اختصار خواهید خواند:
توسعه‌ی شخصی فرآیندی است که محدود به هیچ سن، حرفه و جنسیتی نیست. توسعه‌ی شخصی نیاز هر کسی اعم از زن و مرد، خانه‌دار و شاغل، مجرد و متاهل، نوجوان، جوان، میانسال و حتی کهنسال است. در یک کلام: تا زنده هستیم به توسعه‌ی فردی نیاز داریم!
تعریف توسعه شخصی
تعریف توسعه شخصی
فرآیند بهبود و رشد شخص از طریق تقویت مهارت‌های شخصی و شغلی، افزایش دانش و آگاهی، و خلق ثروت -مادی و معنوی- را توسعه شخصی (توسعه فردی) می‌نامند. تصمیم به توسعه شخصی به این معنی است که افراد مهارت‌ها و توانایی‌های خود را ارزیابی می‌کنند، اهداف قبلی خود را می‌سنجند و طوری هدفگذاری می‌کنند که به توانایی‌های بالقوه‌ی خود رنگ واقعیت بخشیده و آنها را بیشینه نمایند.
توسعه فردی نه تنها به خود شخص، که به بسیاری از مدیران کسب‌و‌کارها کمک کرده تا کارکنانی با انگیزه و بهره‌ور داشته باشند و همچنین به بسیاری از افراد جسارت بخشیده تا کسب‌وکار خود را شروع نمایند.
آیا توسعه شخصی مختص افراد شاغل است؟
توسعه شخصی فرآیندی است که محدود به هیچ سن، حرفه و جنسیتی نیست. توسعه‌ی شخصی نیاز هر کسی اعم از زن و مرد، خانه‌دار و شاغل، مجرد و متاهل، نوجوان، جوان، میانسال و حتی کهنسال است. در یک کلام: تا زنده هستیم به توسعه‌ی فردی نیاز داریم!
اهمیت توسعه شخصی چیست؟
- ما را مجبور می‌کند که از منطقه امن خود خارج شویم: اگر در زندگی شخصی یا شغلی ما موقعیت‌هایی وجود دارد که آنها را دوست نداریم یا در انجام کاری قوی نیستیم، در واقع نقاط طلایی بهبودمان را بدست آورده‌ایم؛ اینها نقاط بهبودی هستند که از طریق برنامه توسعه فردی، کمک شایانی به بهبود آنان در خودمان خواهیم کرد. روبرو شدن با این موقعیت‌ها و تلاش برای بهبود آنها، ما را به خروج از منطقه‌ی امنمان سوق میدهد. خارج شدن از منطقه امن به ما اجازه میدهد رشد را تجربه کنیم و مهارت‌های خود را ارتقا دهیم.
- نقاط قوت ما را توسعه می‌بخشد: یک برنامه توسعه شخصی علاوه بر کمک به نقاط بهبود، به ما کمک می‌کند تا نقاط قوت خود را توسعه دهیم. اگر زمانی را برای تمرکز بر غنی کردن نقاط قوتمان اختصاص دهیم، پس از مدتی دیگر در این موارد تنها خوب نخواهیم بود بلکه این نقاط، جایگاهی برای درخشیدن ما خواهند شد. در این صورت به تمام پتانسیل‌های خود دست خواهیم یافت و رشد چشمگیری را در مهارت‌هایمان تجربه خواهیم کرد.
- باعث افزایش اعتماد به نفس ما می‌شود: تصمیم برای بهبود مهارت‌هایمان گامی به سوی اعتماد به نفس بیشتر است. زمانی که ما به یک هدف از پیش تعیین شده میرسیم، یک مهارت جدید کسب می‌کنیم و یا در بخشی از زندگیمان توسعه پیدا می‌کنیم، احساس خوشایندی نسبت به خودمان پیدا می‌کنیم. هر چه بیشتر در بخش‌هایی از کار و زندگی خود که در آنها احساس قدرت نداریم توسعه پیدا کنیم، اعتماد به نفس بیشتری خواهیم داشت.
- باعث افزایش خودآگاهی ما می‌شود: توسعه‌ی شخصی ارتباط نزدیکی با خودآگاهی دارد زیرا ما را وادار می‌کند نگاه صادقانه‌ای به زندگی و کار خود و مواردی که نیازمند بهبود هستند داشته باشیم. طی این فرآیند درک می‌کنیم که هستیم؟ ارزش‌های ما چیست؟ می‌خواهیم در زندگی به کجا برسیم؟ زمانی که این فرآیند را طی کنیم، خودآگاهیمان را افزایش داده و یک تجربه‌ی درونی هدفمند برای شناخت بهتر خودمان بدست می‌آوریم.
گام‌هایی که در فرآیند توسعه شخصی باید به آنها توجه کنید:
- اهدافی که می‌خواهید در بخش‌های مختلف زندگی خود به آن برسید را مشخص کنید
- خودتان را به اهدافتان متعهد نمایید
- نقاط قوت خود را بشناسید و برای غنی کردن آنها زمان بگذارید
- نقاط قابل بهبود خود را بیابید (منظور مواردی است که در ارتباط با دستیابی به اهداف ردیف اول هستند)
- برای پیشرفت در نقاط قابل بهبود، فرصت‌هایتان را شناسایی کنید
- برای پیشرفت در نقاط قابل بهبود، برنامه‌ریزی کنید
- از حمایت دیگران برای رسیدن به اهدافتان کمک بگیرید
- به طور مستمر نتایج توسعه خود را ثبت و بررسی کنید
- نتایج را با اهداف خود مقایسه کنید
- برای موفقیت به خودتان پاداش دهید
- در صورت لزوم این گام‌ها را تکرار کنید
10 روش ساده برای توسعه فردی
اگر جزو آن دسته‌ای هستید که باور دارید باید خودتان آینده را بسازید و خودتان مسئول توسعه خودتان هستید، این 10 روش به شما کمک می‌کند:
- پذیرش خود: اینکه بتوانید خودتان را بپذیرید یک مزیت است. پذیرش اینکه شما لیاقت تحول را دارید اولین اصل توسعه شخصی است. از تمام تجربه‌هایی که در زندگی داشته‌اید یاد بگیرید. در هر رویدادی که در زندگی شما افتاده -خوب یا بد، شکست یا موفقیت- درسی نهفته است. برای اینکه بتوانید رو به جلو حرکت کنید لازم است مسئولیت هر چیزی که در زندگیتان رخ میدهد را قبول کنید و باور داشته باشید شما می‌توانید در هر مسیری که برایتان مهم است توسعه پیدا نمایید.
- قرار دادن اهداف کوتاه‌مدت واقع‌بینانه: اهدافی که برای خود مشخص می‌کنید باید واضح، قابل اندازه‌گیری، قابل دستیابی و واقع‌بینانه باشند و محدودیت زمانی آنها مشخص باشد (SMART). هیچگاه بیش از حد به خود فشار وارد نکنید، اهداف کوتاه‌مدت واقع بینانه مشخص کنید و گام به گام حرکت کنید. برای مثال اگر قصد خواندن 10 کتاب در سال را دارید، ابتدا خواندن هفته‌ای چند صفحه از کتاب را به عنوان هدف خرد خود قرار دهید. چنانچه بتوانید به طور مستمر به هدف هفتگی و ماهانه‌ی خود برسید، به هدف سالانه خود نیز دست خواهید یافت. مهم است از قدم‌های کوچک شروع کنید، مهم است آغاز کنید.
- خودشناسی: اگر واقعاً می‌خواهید در زندگی رو به جلو حرکت کنید باید بدانید که چه کسی هستید و از زندگی چه می‌خواهید. خودشناسی باعث می‌شود بدانید در چه حوزه‌هایی قوی هستید و در چه زمینه‌هایی نیاز به بهبود دارید؛ بنابراین نقاط قوت خود را تقویت و نقاط بهبودی که در مسیر آینده شما ضروری است را بهبود دهید. تا زمانی که این خودشناسی صورت نگرفته پیشرفتی حاصل نخواهد شد.
- گسترش ارتباطات: برای توسعه دایره ارتباطات خود تلاش کنید. گسترش دایره ارتباطات کاری، دوستان و همکاران مزایای بسیاری برای شما خواهد داشت. معاشرت با سایرین زندگی بهتری را برای شما رقم خواهد زد و فرصتی برای ایجاد برند شخصی و شهرت در اختیار شما قرار خواهد داد. شما می‌توانید از موفقیت‌ها و شکست‌های دیگران یاد بگیرید و فرصت‌های توسعه خود را از این طریق شناسایی نمایید. فعالانه در اجتماعات و گردهمایی‌های مرتبط با علاقمندیتان شرکت کنید و فرصت‌های توسعه شغلی را نادیده نگیرید.
- مراقبه: مراقبه نقشی مثال زدنی در مسیر شخصی و حرفه‌ای شما ایفا می‌کند. مراقبه کمک می‌کند به طور منظم و دوره‌ای روح و روان خود را پاک کنید، شفافیت و هوش هیجانی برای شما به ارمغان می‌آورد، افکار شما را در کنترلتان قرار میدهد و برایتان آرامش روحی ایجاد می‌کند.
- کمک گرفتن از یک مربی: یکی از کلیدی‌ترین راه‌های توسعه شخصی کمک گرفتن از یک مربی (منتور) است. منتور تجربیات شخصی خود و تجربیاتی را که از کار با دیگران و مشاهده زندگی آنها کسب کرده با شما به اشتراک می‌گذارد و از این طریق اصول موفقیت را به شما می‌آموزد. مربی به شما می‌آموزد چطور استعدادها و پتانسیل‌های خود را شکوفا کنید و اهدافتان را واضحتر نمایید. در یک جمله: منتور یک راهنماست؛ بنابراین برای توسعه شخصی خود یک منتور هوشمند و دلسوز پیدا کنید.
- یادگیری را متوقف نکنید: یادگیری هیچ پایانی ندارد و تا زمانی که زنده‌ایم در حال یادگیری هستیم. آموزش ذهنمان را توسعه می‌بخشد و ما را برای پیمودن مسیر پیشرفت و توسعه مجهز می‌کند. هر روز مسائل جدیدی هست که یاد بگیریم؛ هر روز فرصتی برای بهبود و پیشرفت در اختیار ما قرار میدهد. یادگیری مستمر به روش‌های مختلفی امکانپذیر است: دوره‌های آنلاین، دوره‌های حضوری، مقالات، داستان‌های موفقیت، و ارزیابی تجارب روش‌هایی هستند که بوسیله‌ی آنها می‌توانید پیوسته و در هر شرایطی فکر خود را نوسازی کنید.
- شکرگزار باشید: چه دارایی‌های ارزشمندی دارید که حاضر نیستید به هیچ قیمتی آنها را از دست بدهید؟ چه کارهایی انجام داده‌اید که بابت آنها به خودتان افتخار می‌کنید؟ دیگران چه فیدبک‌های مثبتی به شما داده‌اند؟ مهم است توانمندی‌ها و موفقیت‌های خودتان را بشناسید و بابت چیزهای خوبی که دارید شکرگزار باشید. بابت چیزهای خوبی که از دوستان و اطرافیان خود دریافت کرده‌اید سپاسگزار باشید و به آنها نشان دهید که برایشان اهمیت قائل هستید. هر چه مثبت‌تر به خودتان نگاه کنید و هر چه بیشتر شکرگزار داشته‌هایتان باشید، فرصت‌های بیشتری بر سر راهتان قرار خواهد گرفت.
- علاقه اصلی خود را بیابید: پیدا کردن علاقه قطعی‌ترین راه برای یافتن هدف زندگی شماست. چه کارهایی هست که از انجامشان اصلاً خسته نمی‌شوید؟ جایگاهی که دوست دارید خود را آنجا ببینید و از همین الان تصورش هم به شما انرژی میدهد چیست؟ پیدا کردن این علاقه زمان و انرژی زیادی لازم دارد اما دلسرد نشوید و به جست‌و‌جو ادامه دهید. موفقیت از پس سخت‌کوشی نمایان خواهد شد. پرواز کردن با یک بار پریدن اتفاق نمی‌افتد، باید از قبل برای آن آماده شوید.
- در میان افراد مناسب قرار بگیرید: هیچ چیز بدتر از معاشرت با افراد غلط نیست. اگر با افراد اشتباهی هم‌نشین هستید، هیچگاه به هدف خود نخواهید رسید بلکه برعکس دائماً دچار سردرگمی، تردید و منفی‌گرایی خواهید شد. آیا افرادی که با آنها هم‌صحبت هستید بیشتر به شما انرژی می‌دهند یا برعکس از شما انرژی می‌گیرند؟ آیا آنها هدفی ارزشمند و همسو با شما دارند یا برعکس در راه شما شک ایجاد می‌کنند؟ با انسان‌های موفق و مثبت معاشرت کنید، کسانی که همانند شما در مسیر توسعه شخصی هستند و نیز می‌خواهند شما هم پیشرفت کنید.
15 ترفند توسعه فردی برای مدیران:
استراتژی توسعه فردی با پیش‌فرضی ساده آغاز می‌شود؛ توسعه‌ی شما وظیفه‌ی خود شماست. این موضوع شاید بدیهی به نظر برسد، اما ما غالبا منتظر می‌مانیم تا فرصت توسعه در اختیارمان گذاشته شود، برای ما اتفاق بیفتد و خودمان در این راه قدمی برنداریم. ممکن است گاهی بر حسب شانس چنین اتفاقی بیفتد، اما همیشه اینطور نیست. بنابراین بهتر است به جای واگذار کردن توسعه شخصیمان به شانس و اقبال، خودمان برای پیشرفت گام برداریم.
وقتی در مورد مدیران صحبت می‌کنیم حساسیت و اهمیت این موضوع چندین برابر می‌شود. مدیر شخصی است که مجموعه‌ای از منابع را برای رسیدن به هدف می‌چیند و هدایت و نظارت می‌کند. در واقع کار مدیر ارزیابی شرایط، تحت کنترل گرفتن آن و برنامه‌ریزی برای رسیدن به هدف است. بنابراین عدم برنامه‌ریزی برای توسعه شخصی در سطح مدیران -مانند آن که برای یک کارمند ممکن است – قابل قبول نیست. در دنیای پر از تحول کنونی مدیر باید دائماً خود را به همراه تیم زیرنظرش توسعه دهد و برای تحول آماده نماید. برای یک مدیر توسعه شخصی چیزی فراتر از گذراندن دوره‌های آموزش شغلی و کاری است، توسعه شخصی بر تمام آینده و مسیر حرفه‌ای مدیر و به تبع آن زیردستان او تاثیر می‌گذارد.
اما بعنوان مدیر، چطور خودمان را توسعه دهیم؟ در ادامه 15 راه برای توسعه شخصی مدیران ارائه می‌کنیم:
- توسعه خودتان را در اولین اولویت قرار دهید.
- بیشتر زمانتان را برای توسعه خود به عنوان یک انسان اختصاص دهید نه به عنوان یک مدیر.
- به این سؤال پاسخ دهید که آرزو دارید چه کار کنید؟ آرزو دارید که باشید؟
- تصور کنید که باید خودتان را برای سرمایه‌گذاری در توسعه‌تان -مثل یک کسب‌وکار- توجیه کنید. چطور خودتان را قانع می‌کنید که این سرمایه‌گذاری توجیه‌پذیر و ارزشمند است؟
- خودتان را دائماً بر اساس شاخص‌هایی که برای موفقیتتان نیاز است ارزیابی کنید.
- به آنچه انجام می‌دهید افتخار کنید.
- به جای اینکه سازمان تعیین کند در چه حوزه‌ای نیاز به توسعه دارید، خودتان این حوزه را مشخص و انتخاب کنید. ممکن است به نتیجه مشابهی با سازمان برسید اما مهم این است که “شما” تصمیم گرفته‌اید.
- به جای درگیری با نقاط قابل بهبود خود، بر نقاط قوت خود تمرکز کنید و سعی در تقویت هر چه بیشتر این نقاط داشته باشید.
- به خودتان تعهد بدهید که به چه روشی می‌خواهید نقاط قوتتان را تقویت کنید و به آن پایبند باشید.
- نارضایتی‌های خود را ببینید. این نارضایتی‌ها عامل حرکت شما هستند. فراموش نکنید که نباید اجازه دهید این نارضایتی‌ها باعث خستگی شما شوند بلکه باید آنها را به چشم انگیزه‌هایی برای پیشرفت نگاه کنید.
- سعی کنید در کارهایی که بیشترین لذت را از انجامشان می‌برید یادگیری بیشتری برای خودتان ایجاد نمایید.
- بخشی از توسعه خود را در کارهای روزمرّه محقق کنید، در روزهای کاری عادی شما چه اتفاقاتی رخ میدهد که بتواند به توسعه شما کمک کند؟
- برای خودتان هدف بگذارید و یکی از کارهای مهمی که انجام می‌دهید را انتخاب کنید، این بار سعی کنید آن را با حداکثر توان خود به بهترین صورت انجام دهید تا به نتیجه آن افتخار کنید.
- یک پروژه‌ی معمولی را شروع کنید و یک نکته برجسته در آن ایجاد کنید و سعی کنید واقعا تاثیرگذار باشید.
- به برنامه یادگیری خود تنوع ببخشید. در کنار یادگیری‌های بزرگ و طولانی‌مدت خود یادگیری‌های کوچک و کوتاه‌مدت نیز قرار دهید.
ما مدام در حال فکر کردن به رؤیاهایمان هستیم اما بیشتر اوقات مسیر واقع‌بینانه‌ای برای تحقق آنها در نظر نمی‌گیریم و یا اولویت آنها را نسبت به کارهای جاری و روزانه مشخص نمی‌نماییم. به همین دلیل است که خیلی از برنامه‌های ما تنها در رؤیاها و آرزوهای ما باقی می‌مانند.
برنامه توسعه فردی
هیچ یک از ما برای شکست خوردن، ورشکستگی، اضافه وزن، تنبلی یا اشتباه کردن برنامه‌ریزی نمی‌کنیم، اما وقتی هیچ برنامه‌ای نداشته باشیم تمام اینها برایمان اتفاق می‌افتد!
چرا به برنامه توسعه شخصی نیاز داریم؟
زندگی مانند یک سفر است. چنانچه برای سفر خود برنامه‌ای نداشته باشیم در هر لحظه و با هر اتفاقی ناچاریم بایستیم و فکر کنیم، حساب کتاب کنیم و یک تصمیم بگیریم تا یک مرحله جلو برویم. در نتیجه در پایان سفر تنها چیزی که تجربه نکرده‌ایم لذت و بیشترین چیزی که برایمان باقی مانده خستگی است؛ و حتی ممکن است به مقصد مورد نظرمان هم نرسیده باشیم.
داشتن برنامه توسعه فردی حسن دیگری نیز دارد؛ گاهی ممکن است احساس کنیم گم شده‌ایم و جایگاه خود را در زندگیمان به یاد نیاوریم. در این موقع مرور برنامه توسعه شخصی، اهدافمان را به ما یادآوری خواهد کرد. برنامه توسعه شخصی در واقع چراغی برای روشن کردن مسیر ما در سفر زندگی است.
برنامه توسعه فردی به تفکر ما چهارچوب و به زندگی ما مسیر میدهد و حکم نقشه راه را برای کار و زندگی ما دارد.
ما برنامه توسعه فردی خود را می‌نویسیم تا فرصت داشته باشیم در مورد مسیر مطلوبمان از نظر شخصی، تحصیلی و شغلی فکر کنیم و برای آینده‌ی خود فعالانه برنامه‌ریزی نماییم. برنامه توسعه شخصی انتظارات ما را از زندگی شخصی و یا حرفه‌ایمان روشن‌تر می‌کند و به ما هدف و جهت میدهد؛ می‌فهمیم چه ایده‌هایی در مورد کار و زندگی خود داریم و اعتماد به نفس بیشتر و دید مثبت‌تری نسبت به مهارت‌های خود پیدا می‌کنیم؛ همینطور می‌دانیم به دنبال چه هستیم و زمان و انرژی خود را بصورت هدفمندتر صرف می‌نماییم.
مروری بر برنامه توسعه فردی:
یک برنامه توسعه فردی شامل چهار مرحله کلیدی است:
1-موقعیت فعلی ما چیست؟
برنامه‌ریزی برای توسعه فردی با ارزیابی موقعیت فعلی ما آغاز می‌شود:
- در چه مواردی خوب هستیم؟
- در چه مواردی نیاز به بهبود داریم؟
- به چه کمکی نیاز داریم؟
- چه چیزی ممکن است ما را متوقف کند؟
2-به کجا می‌خواهیم برسیم؟
در سطح بعدی برنامه توسعه شخصی باید چشم‌انداز خود را مشخص کنیم، اهداف ما چه هستند و چه زندگی‌ای می‌خواهیم؟ در این سطح باید:
- بفهمیم اهداف مطلوب ما در زندگی شخصی و کاری چه هستند و دوست داریم به چه جایگاهی برسیم
- در مورد خودمان و ظرفیت و تواناییمان صادق باشیم
- فرصت‌ها و موانع پیش رو برای رسیدن به این چشم‌انداز را مشخص کنیم
- اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت را مشخص کنیم
3-چگونه می‌توانیم به مقصد برسیم؟
هدفگذاری به تنهایی کافی نیست. باید برنامه توسعه‌ای برای خود بنویسیم که بر این موارد متمرکز باشد:
- اقداماتی که برای رسیدن به اهدافمان باید انجام دهیم
- معیارها و شاخص‌هایی که مشخص می‌کنند چقدر به اهدافمان رسیده‌ایم
- منابع ضروری‌ای که به آنها نیاز داریم مانند زمان و پول و یا پشتیبانی از دیگران
- بازه‌های زمانی معقول برای رسیدن به اهداف
4-پیشرفت ما چطور بوده است؟
خیلی مواقع واقعیت با توقعات اولیه‌ی ما متفاوت خواهد بود. بر اساس معیارهایی که در مرحله سوم مشخص کرده‌ایم می‌توانیم بسنجیم که چقدر در اجرای برنامه توسعه فردی خود موفق بوده‌ایم. از آنجا که توسعه شخصی یک فرآیند مستمر و دائمی است، باید به طور منظم نتایج را بررسی و اهداف و چشم‌انداز خود را با توجه به تغییرات محیط، میزان دستاوردها و یادگیری‌های خود بازنگری کنیم.
